အရောင်အသွေးစုံ ဆင်မြန်းထားကြသူ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးပေါင်းစုံတို့ မတူညီတဲ့လေသံနဲ့ ဆက်သွယ် ပြောဆိုနေသံတွေဟာ နေပြည်တော်က ဆွေးနွေးပွဲကြီးတစ်ခု ပြုလုပ်ရာ ဝန်းကျင်မှာ ပျံ့လွင့်နေပါတယ်။ ဒါကတော့ မေလကုန်ပိုင်းမှာ ကျင်းပတဲ့ ပြည်ထောင်စုငြိမ်းချမ်းရေးညီလာခံ ၂၁ ရာစု ပင်လုံ ဒုတိယအကြိမ်အစည်းအဝေးမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
ပျားပန်းခပ် လှုပ်ရှားနေတဲ့ ညီလာခံကိုယ်စားလှယ်တွေ၊ လေ့လာသူတွေကြားထဲမှာ အမျိုးသမီးတချို့ကိုလည်း တွေ့ရပါတယ်။
အစုအဖွဲ့အလိုက်၊ ကဏ္ဍအလိုက်ဆွေးနွေးပွဲတွေက ထွက်လာတဲ့ သဘောထားတွေကို စုစည်းပြီး၊ ပြည်ထောင်စု ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးမှု ပူးတွဲကော်မတီ (UPDJC) အတွင်းရေးမှူးအဖွဲ့ကို တင်ပြ ဆုံးဖြတ်ရမှာဖြစ်ပါတယ်။
မငြိမ်းချမ်းသေးတဲ့ ဒေသမှာ နေထိုင်သူတွေရဲ့ ခံစားချက်၊ ဒုက္ခတွေကို ဖော်ထုတ်ပြောဆိုပေးနိုင်ရေးအတွက် အမျိုးသမီး အများအပြားပါဝင်လာဖို့က အရေးကြီးတယ်လို့ UPDJC ရဲ့အဖွဲ့ဝင် တစ်ဦးဖြစ်သူ ဒေါက်တာအေးမောင်က ဆိုပါတယ်။
“ပဋိပက္ခဖြစ်တဲ့ နေရာတွေမှာ အမျိုးသမီးတွေနဲ့ ကလေးတွေက အများဆုံးခံရတာဆိုတော့ UPDJC တိုင်းမှာ အမျိုးသမီးတွေကို ပါဝင်ခွင့်များများပေးဖို့ တောင်းဆိုပါတယ်” လို့ ရခိုင်အမျိုးသားပါတီ ဥက္ကဋ္ဌ ဒေါက်တာအေးမောင်က ဆိုပါတယ်။
UPDJC အတွင်းရေးမှူးအဖွဲ့ ကဏ္ဍ ၅ ခုရဲ့ အဖွဲ့ဝင် ၇၅ ယောက်မှာ ပါဝင်တဲ့ အမျိုးသမီးအရေအတွက်က လက်နှစ်ဖက် မပြည့်ပါဘူး။
ဆုံးဖြတ်ချက်ချတဲ့အပိုင်းမှာ အမျိုးသမီးတွေ ပါဝင်ဖို့ လိုတယ် ဆိုတာကို တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေ၊ နိုင်ငံရေးသမားတွေသာမက အစိုးရကလည်း လက်ခံပါတယ်။ အမျိုးသမီးအရေးအတွက် နိုင်ငံတကာ စာချုပ်တွေမှာလည်း မြန်မာပြည်က လက်မှတ်ထိုးထားပြီးသားပါ။ သို့သော်လည်း တိုင်းရင်းသားအဖွဲ့တွေ၊ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေ အားလုံး တက်ရောက်ဆွေးနွေးရေးကို ဦးစားပေးနေရတဲ့ အစိုးရ အနေနဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးဖြစ်စဉ်မှာ အမျိုးသမီးများ ပါဝင်လာရေးကို စီစဉ်နိုင်ခြင်း မရှိသေးတာ တွေ့ရပါတယ်။
ဒီအခြေအနေမှာပဲ ငြိမ်းချမ်းရေးဖြစ်စဉ်ရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ချတဲ့အပိုင်းမှာ အမျိုးသမီးတွေ ဝင်ရောက်နိုင်ရေးအတွက် အများအပြားက ပြောဆို တိုက်တွန်းနေကြပါတယ်။
နိုင်ငံတကာစံနှုန်း
အမျိုးသမီးများအပေါ် ခွဲခြားမှုအားလုံးပပျောက်ရေးဆိုင်ရာ သဘောတူစာချုပ်ကို မြန်မာနိုင်ငံက ၁၉၉၇ ခုနှစ်မှာ လက်မှတ်ထိုးထားခဲ့ပြီး၊ အမျိုးသမီးတွေ နိုင်ငံရေးနဲ့ လူမှုရေးနယ်ပယ် တွေမှာ ၃ဝ ရာခိုင်နှုန်းပါဝင်ဖို့ကို ဘေဂျင်းမဟာဗျူဟာစီမံကိန်းမှာ သဘောတူ လက်မှတ်ထိုးထားပါတယ်။
ဒါပေမယ့် ငြိမ်းချမ်းရေးညီလာခံရဲ့ အဓိကလမ်းကြောင်းတစ်ခုဖြစ်တဲ့ တစ်နိုင်ငံလုံးအပစ်အခတ်တိုက်ခိုက်မှု ရပ်စဲရေး သဘောတူစာချုပ် (NCA) အခန်း (၅)၊ အပိုဒ် (၂၃) မှာ ‘နိုင်ငံရေးဆွေးနွေးပွဲတွေမှာ သင့်လျော်တဲ့ အမျိုးသမီးကိုယ်စားလှယ်ဦးရေ ပါဝင်နိုင်ရန်’ ဆိုပြီးသာ မရေမရာ ဖော်ပြထားပါတယ်။
ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် ကျား မ တန်းတူရေး မဟာမိတ်အဖွဲ့ရဲ့ လေ့လာမှု စာတမ်းတစ်ခုမှာ ဖော်ပြထားတာကတော့ ၂ဝ၁၅ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲမှာ ရွေးကောက်ခံရတဲ့ အမျိုးသမီး အမတ်ဦးရေဟာ အရင်ကထက် စာရင် ပိုများလာတယ် ဆိုတာပါပဲ။ ဒါပေမယ့် ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်ရဲ့ အမျိုးသမီး အမတ် ဦးရေ ၁၃ ရာခိုင်နှုန်းကို ဒေသတွင်း အာဆီယံနိုင်ငံတွေရဲ့ ပျမ်းမျှ ၁၈ ဒသမ ၃ ရာခိုင်နှုန်းနဲ့ နှိုင်းယှဉ်ကြည့်မယ် ဆိုရင်တော့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ နိုင်ငံရေးနယ်ပယ်မှာ အမျိုးသမီးပါဝင်မှုက အနည်းဆုံးလို့ ဆိုပါတယ်။
အာဏာရပါတီ အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်က ၂ဝ၁၅ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲ ကိုယ်စားလှယ်လောင်း အမည်တင်သွင်းရာမှာ အမျိုးသမီးနဲ့ လူငယ် ဦးစားပေးဖို့ မူဝါဒ ချမှတ်ခဲ့ပါတယ်။
ပြီးခဲ့တဲ့ ဧပြီ ကြားဖြတ် ရွေးကောက်ပွဲမှာတော့ ဒီမူဝါဒကို မတွေ့ရတော့ပါဘူး။
၂၁ ရာစု ပင်လုံ ညီလာခံရဲ့ အစပိုင်းမှာတော့ ကိုယ်စားလှယ် စုစုပေါင်းရဲ့ ၁၃ ရာခိုင်နှုန်း ဟာ အမျိုးသမီးတွေဖြစ်ပါတယ်။ ၈ လ ကျော်အကြာ ညီလာခံ ပြန်လည် စတင်ရာမှာ ဖိတ်ကြားခဲ့တဲ့ အမျိုးသမီး ဦးရေ၊ တက်ရောက်လာတဲ့ အမျိုးသမီးဦးရေတို့နဲ့ ပတ်သက်ပြီး အစိုးရ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲတွေက အတိအကျဖြေဆိုခြင်း မရှိသေးပါဘူး။
တပ်မတော်သား ကိုယ်စားလှယ်တွေထဲမှာ အမျိုးသမီးအရာရှိ တော်တော်များများ ပါဝင်လာတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့ရက်ပိုင်းအတွင်း ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်ကို တပ်မတော်ဘက်က ကိုယ်စားလှယ်တချို့ အစားထိုး ခန့်အပ်ရာမှာလည်း အမျိုးသမီး ၄ ယောက် ပါဝင်လာတာ တွေ့ရမှာပါ။
အမျိုးသမီး ကိုယ်စားလှယ်တွေရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက် ချနိုင်ခွင့်အပိုင်းမှာ မေးခွန်းထုတ်စရာ ရှိနေပေမယ့် ဒီလို ပါဝင်လာနိုင်မှုကတော့ ထုံးတမ်းစဉ်လာ အမျိုးသားကြီးစိုးတဲ့ တပ်မတော်ရဲ့ အပြူသဘောဆောင်တဲ့ ပြောင်းလဲမှု တစ်ခုဖြစ်တယ်လို့ အမျိုးသမီးအခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူတွေက ယူဆနေကြပါတယ်။
အစိုးရရဲ့ ကြိုးပမ်းချက်
ငြိမ်းချမ်းရေးညီလာခံကိုယ်စားလှယ်တွေထဲမှာမှ လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်အစုအဖွဲ့မှာ ပါဝင်ဆွေးနွေးနေတဲ့ ဒေါ်သက်သက်ခိုင်ကတော့ အမျိုးသမီးပါဝင်မှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီး တိုးတက်တဲ့အနေအထား ရှိတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
“လွှတ်တော်အစုအဖွဲ့မှာ အမျိုးသမီးတွေ ပါဝင်လာမှု များလာပါတယ်။ အခုလို ဆွေးနွေးဖို့ ဖိတ်ခေါ်တယ် ဆိုတာကိုက ဆုံးဖြတ်ချက်ချတဲ့ ဖြစ်စဉ်ထဲမှာ အမျိုးသမီးတွေကို ပါဝင်စေတာပဲလေ” လို့ သုံးသပ်ပါတယ်။
နိုင်ငံတော်သမ္မတရုံး ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ ဦးဇော်ဌေးကလည်း အစိုးရက အမျိုးသမီးများ ပါဝင်ရေးကို လျစ်လျူရှုမထားပါဘူးလို့ ဆိုပါတယ်။
“အမျိုးသမီးတွေကို ၃ဝ ရာခိုင်နှုန်းအထိ ပါဝင်ဖို့ ကျွန်တော်တို့ လုပ်ဆောင်ပါတယ်၊ ဒါပေမယ့် တကယ်တမ်းလက်တွေ့မှာတော့ အမျိုးသမီးတွေရဲ့ အနေအထားအရ ပါဝင်လာဖို့ မလွယ်ဘူးဖြစ်နေပါတယ်၊ နိုင်ငံတကာစံနှုန်းနဲ့ ကိုက်ညီအောင်တော့ ကျွန်တော်တို့ ဆက်ကြိုးစားရပါဦးမယ် ” လို့ ဦးဇော်ဌေးက ပြောပါတယ်။
အမျိုးသမီးတွေ ညီလာခံထဲ ရောက်လာဖို့အတွက် ဝိုင်းဝန်း ဆောင်ရွက်ကြရမယ်လို့ မှတ်ချက်ပြုသူကတော့ ညီလာခံ တက်ရောက်လာတဲ့ ပအိုဝ်းအမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေးအဖွဲ့ချုပ်က ဦးခွန်သောမတ်စ် ပါပဲ။
“တချို့စွမ်းရည်မြင့်တဲ့ အမျိုးသမီးတွေရှိတယ်။ သူတို့တွေကိုလည်း ဒီလိုနိုင်ငံရေးအခင်းအကျင်းတွေထဲမှာ ပါဝင်လာအောင် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်ဖိတ်ခေါ်ဖို့ လိုအပ်တယ်။
” ဒီလိုအမျိုးသမီးတွေ များများပါဝင်လာရင် ဆွေးနွေးပွဲတွေမှာ ပဋိပက္ခဖြစ်စေတဲ့ စကားလုံးအသုံးအနှုန်းတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးဆွေးနွေးတဲ့အခါမှာ ပိုပြီးထိရောက်စွာ ဆွေးနွေးနိုင်ကြမယ်။ ညှိနှိုင်းမှုတွေလုပ်နိုင်မယ်။ ပိုပြီး အကျိုးရှိမယ်” လို့ ပြောပါတယ်။
မြန်မာအမျိုးသမီး အများစုဟာ နိုင်ငံရေးနဲ့ စစ်ရေးဆိုင်ရာကိစ္စရပ်တွေမှာ ကျွမ်းကျင်မှုမရှိဘူးလို့ သတ်မှတ်ထားတာတွေ၊ ပညာရေးလိုအပ်ချက်တွေကြောင့်လည်း အမျိုးသမီးတို့ရဲ့ အခန်းကဏ္ဍကို မှေးမှိန်စေကြောင်း လေ့လာသူတွေက ဆိုပါတယ်။
ဆုံးဖြတ်ချက်ချတဲ့နေရာတွေအထိ အမျိုးသမီးတွေ အများအပြား ပါဝင်နိုင်ဖို့ဆိုရာမှာ သူတို့ရဲ့ စွမ်းဆောင်ရည်ကို မြှင့်တင်ပေးရေးကို အထူးအားစိုက်ပြီး လုပ်ပေးဖို့လိုအပ်နေပြီ ဆိုတဲ့ အချက်ကိုတော့ အငြင်းမပွားကြပါဘူး။
ဦးခွန်သောမတ်စ်ကတော့ ငြိမ်းချမ်းတဲ့ နေရာဒေသတွေက အမျိုးသမီးတွေတောင် နိုင်ငံရေးနယ်ပယ်မှာ သူတို့ရဲ့ စွမ်းဆောင်ရည် မြင့်မားအောင် ပြုလုပ်နိုင်ဖို့ အခွင့်အရေးရရှိမှု နည်းပါနေတဲ့အတွက် စစ်ပွဲဖြစ်ပွားရာဒေသနဲ့၊ ဖွံ့ဖြိုးမှု နောက်ကျနေတဲ့ နေရာတွေက အမျိုးသမီးတွေဆိုရင်တော့ ပိုပြီး ဝါယမစိုက်ရမယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
“ကျွန်တော်တို့ဒေသမှာဆိုရင် အမျိုးသမီးတွေကို စွမ်းရည်မြှင့်တင်ပေးနိုင်ဖို့နည်းနေသေးတယ်။ စာပေးသင်ကြားမှုအပိုင်းမှာရော၊ ကျန်းမာရေးအပိုင်းမှာရော အမျိုးသမီးတွေအတွက် အခွင့်အလမ်း နည်းသေးတယ်၊ ဒါကြောင့် ကျွန်တော်တို့ဘက်က အမျိုးသမီးတွေမှာ အများကြီးနောက်ကျကျန်နေတယ်၊ ဒီ ၂၁ ပင်လုံကို ပါလာနိုင်ဖို့တောင် ကျွန်တော်တို့ အများကြီး ကြိုးစားစည်းရုံးရတယ်” လို့ ဦးခွန်သောမတ်စ်က ပြောပါတယ်။
အစဉ်အလာကို ဖောက်ထွက်ခြင်း
ပဋိပက္ခတွေဖြစ်ပွားနေတဲ့ ဒေသတွေမှာ အောက်ခြေအဆင့်အထိ လေ့လာ ဆောင်ရွက်နေကြတဲ့ အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများထဲက အမျိုးသမီးတွေရဲ့ အသံက တိုးနေသေးတယ်လို့ ပြောဆိုသူတွေ ရှိပါတယ်။ သူတို့တွေထဲက တစ်ဦးကတော့ ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် ကျားမတန်းတူရေး မဟာမိတ်အဖွဲ့ ဥက္ကဋ္ဌ မိကွန်ချမ်းနွန် ပါပဲ။
“အမျိုးသမီးတွေရဲ့ လိုအပ်ချက်တွေကို ထုတ်ဖော်ပေးနိုင်ဖို့ အခြား အမျိုးသမီးတွေကိုလည်း ဆုံးဖြတ်ချက် ချနိုင်တဲ့ နယ်ပယ်တွေမှာ ပါဝင်ဖို့ အခွင့်အရေးပေးဖို့ လိုအပ်ပါတယ်” လို့ ညီလာခံကို လေ့လာသူအနေနဲ့ တက်ရောက်နေတဲ့ မိကွန်ချမ်းနွန်က ပြောပါတယ်။
တစ်ဖက်မှာလည်း အမျိုးသမီးတွေ အရည်အချင်းရှိလို့ ပါဝင်လာနိုင်တယ်ဆိုရင်တောင် ပါဝင်လာတဲ့ အမျိုးသမီးတွေကို ပံ့ပိုးကူညီမှုတွေ အပြည့်အဝပေးထားနိုင်ဖို့လည်း လိုအပ်နေသေး ကြောင်း မိကွန်းချမ်းနွန်ကပြောပါတယ်။
ရင်သွေးငယ်ရှိတဲ့ မိခင်တွေအတွက်လည်း ဒီလိုအခင်းအကျင်းမျိုးမှာ ပါဝင်လာနိုင်ဖို့အတွက် ပံ့ပိုးပြင်ဆင်ပေးသင့်တယ်လို့ သူက မှတ်ချက်ပေးပါတယ်။
“နို့တိုက်မိခင်နဲ့ ကလေးအတွက် ပြင်ဆင်ပေးထားတာကို မတွေ့ဘူး။ နည်းပညာပံ့ပိုးမှုအပိုင်းက အမျိုးသမီးတစ်ယောက်ဆိုရင် ၆ လ အရွယ် သမီးလေးတစ်ယောက်ပါလာတယ်၊ အဲ့ဒီ အလုပ်ခန်းထဲမှာပဲ ကလေးကို ထားရတာတွေ့ရတယ်” လို့ မိကွန်ချမ်းနွန်က ပြောပြပါတယ်။
အခက်အခဲရှိနေပေမယ့် အမျိုးသမီးတွေ ကိုယ်တိုင်ကလည်း မိမိတို့ရဲ့ လုပ်နိုင်စွမ်းကို မြှင့်တင်ဖို့၊ အစဉ်အလာတွေထဲကနေ ဖောက်ထွက်ပြီး ယုံကြည်မှုရှိရှိရဲရဲဝံ့ဝံ့ ပြောဆို လုပ်ကိုင်ကြဖို့ ဒေါက်တာအေးမောင်က တိုက်တွန်းပါတယ်။
“အမျိုးသမီးတွေကလည်း နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေးကဏ္ဍတွေမှာ ပါလာနိုင်ဖို့၊ ပြင်ဆင်မှုတွေ လုပ်ဖို့လိုအပ်တယ်လို့” ဒေါက်တာအေးမောင်က ဆိုပါတယ်။
ဒီလို ငြိမ်းချမ်းရေး ဖြစ်စဉ်ကြီးထဲက အမျိုးသမီးတွေ ပါဝင်လာမှု အပိုင်းမှာ အခက်အခဲတွေနဲ့ အဆင်မပြေမှုတွေ ရှိနေသေးတယ် ဆိုပေမယ့်လည်း ဆွေးနွေး ပြောဆိုခွင့်ရတဲ့ နေရာတွေမှာတော့ အခွင့်အရေးရသလောက် အမျိုးသမီးတွေဟာ အစွမ်းကုန် အင်တိုက်အားတိုက် ဆွေးနွေးနေကြတာ တွေ့ရပါတယ်။
ညီလာခံတက်ရောက်တဲ့ ဗိုလ်ကြီးဒေါ်ဟေမန်ဖြိုးဝင်းက “အမျိုးသမီးတွေရဲ့ လုံခြုံရေးအတွက် ငြိမ်းချမ်းရေးက အရေးကြီးတယ်၊ ငြိမ်းချမ်းရေးကို အရမ်းလိုချင်ပါတယ်” လို့ ဆိုပါတယ်။
အမျိုးသမီး အရာရှိရဲ့ မှတ်ချက်က ‘ဝ’ ဒီမိုကရက်တစ် အထောက်အကူပြုအဖွဲ့က အမျိုးသမီးငယ်လေး တစ်ဦးရဲ့ ဖွင့်ဟချက်နဲ့ တူညီနေတာ တွေ့ရပါတယ်။
UPDJCမှ ဒေါ်စောမြရာဇာလင်းက သူကိုယ်တိုင် အမျိုးသမီးတွေ ပါဝင်လာဖို့ တစိုက်မတ်မတ် လုပ်ဆောင်နေတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ငြိမ်းချမ်းရေးဖြစ်စဉ်မှာ အမျိုးသမီးတွေရဲ့ ပါဝင်မှု ကိန်းဂဏန်း ပိုမို များပြားလာဖို့အတွက် အမျိုးသမီးတွေကို အခွင့်အရေးကြဖို့ တိုက်တွန်းလိုက်ပါတယ်။
“ပါတီအသီးသီးနဲ့ အစိုးရဌာနကလည်း အမျိုးသမီးတွေ ပါဝင်လာဖို့ လမ်းဖွင့်ပေးရမယ်၊ အမျိုးသမီးတွေကလည်း ငါ့ကို အခွင့်ပေးလာလိမ့်မယ်လို့ ထိုင်စောင့်မနေဘဲ အဆင်သင့်ဖြစ် နေအောင် ကြိုးစားသင့်တယ်” လို့ ပြောလိုက်ပါတယ်။ ။