အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်ပါတီ (NLD) သည် ရွေးကောက်ပွဲတွင် တစ်နိုင်ငံလုံးအတိုင်းအတာဖြင့် ပြတ်ပြတ်သားသား အနိုင်ရရှိခဲ့ပြီးနောက် အာဏာရပါတီအဖြစ် အစိုးရအဖွဲ့ကို ဆက်လက်ဦးဆောင်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ဦးဆောင်သော NLD ပါတီသည် ပြည်နယ်လုံးကျွတ်တိုင်းလုံးကျွတ် အနိုင်ရလဒ်များဖြင့် အောင်ပွဲခံနိုင်ခဲ့သည်။
သို့သော် ပြည်နယ်နှင့် တိုင်းဒေသကြီးများအနက် အရွယ်အစားအသေးငယ်ဆုံးနှင့် လူဦးရေအနည်းဆုံးသော ကယားပြည်နယ်တွင်မူ ၂၀၁၅ က အနိုင်ရခဲ့သော နေရာအချို့ကို လက်လွှတ်ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်။ ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်အရ ပြည်နယ်ဝန်ကြီးချုပ်ခန့်ထားရေးကို ချုပ်ကိုင်နိုင်မည်ဖြစ်သော်လည်း ပြည်နယ်လွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌနေရာအတွက် အချေအတင်ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းရမည့် အနေအထားဖြစ်လာသည်။
ရွေးကောက်ခံကိုယ်စားလှယ် ၁၅ ဦးနှင့် တပ်မတော်သားလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် ၅ ဦး၊ စုစုပေါင်း အမတ် ၂၀ ဦးရှိသော ကယားပြည်နယ်လွှတ်တော်တွင် NLD က ၉ ဦး၊ ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ (USDP) နှင့် ကယားပြည်နယ် ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ (KySDP) တို့ ၃ ဦးစီ အနိုင်ရခဲ့သည်။
တိတိကျကျဆိုရလျှင် အမတ် ၂၀ ဦးရှိသော ပြည်နယ်လွှတ်တော်တွင် လွှတ်တော်အမတ်နေရာ ၁၁ နေရာ (၅၀ ရာခိုင်နှုန်း ကျော်) ရှိမှသာ လွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌနှင့် ဒုဥက္ကဋ္ဌများကို စိတ်ကြိုက်ခန့်ထားနိုင်မည်ဖြစ်သည်။
အာဏာရပါတီအနေဖြင့် ၉ နေရာသာ အနိုင်ရခဲ့သောကြောင့် ပြည်ခိုင်ဖြိုး သို့မဟုတ် KySDP ပါတီနှင့် ညှိနှိုင်းရမည့်အနေအထားဖြစ်လာသည်။ ပြည်ခိုင်ဖြိုးပါတီသည်လည်း တပ်မတော်သားကိုယ်စားလှယ်များ သို့မဟုတ် KySDP နှင့်ပူးပေါင်းကာ လွှတ်တော်ကို လွှမ်းမိုးနိုင်မည့် အခြေအနေရှိနေသည်။
ပါတီကြီးတစ်ခုတည်းက စိတ်ကြိုက် ကြီးစိုးခြယ်လှယ်ခြင်းနိုင်ခြင်းမျိုးထက် နိုင်ငံရေးအင်အားစုများအနေဖြင့် မဖြစ်မနေပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရန် အရိပ်အယောင်များသန်းလာသည်။ ကယားပြည်နယ်သည် ရွေးကောက်ပွဲမတိုင်မီကတည်းကပင် ကိုယ့်ကြမ္မာကိုယ်ဖန်တီးခွင့်ရရန် ကြိုးပမ်းရေး နိုင်ငံရေးနိုးကြားတက်ကြွသူများဖြင့် လှုပ်လှုပ်ရှားရှားရှိခဲ့သည်။
အာဏာရ NLD ပါတီနှင့် ကယားပြည်နယ်မှ နိုင်ငံရေးတက်ကြွလှုပ်ရှားသူများအကြား အကျိတ်အခဲများ ရှိခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ ပြည်နယ်မြို့တော် လွိုင်ကော်မြို့လယ်တွင် ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းကြေးရုပ်ထားရှိခဲ့သည့် အာဏာရပါတီအစိုးရအဖွဲ့ကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဆန့်ကျင်ကန့်ကွက်ခဲ့ကြသည်။ ဆန့်ကျင်ကန့်ကွက်သူများကို အင်အားသုံးဖြိုခွင်းခဲ့သည့်အပြင် ဦးဆောင်သူများကို ထောင်ချအပြစ်ပေးခဲ့သဖြင့် အကျိတ်အခဲများ ပိုမိုကြီးထွားခဲ့သည်။
အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများ၏ လှုပ်ရှားမှုများကို တစ်နည်းမဟုတ်တစ်နည်း ကန့်သတ်ချုပ်ချယ်မှုများကြောင့်လည်း အစိုးရအဖွဲ့အပေါ် မကျေလည်မှုများရှိခဲ့သည်။ ကိုယ့်ကြမ္မာကိုယ်ဖန်တီးခွင့်၊ ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့်တို့အတွက် ရွေးကောက်ပွဲအနိုင်ရရှိရေးသည် ဒေသခံနိုင်ငံရေးတက်ကြွလှုပ်ရှားသူများ၏ ဦးစားပေးလုပ်ငန်းစဉ်ဖြစ်လာခဲ့သည်။
ရွေးကောက်ပွဲတွင် မဲမကွဲစေရန်၊ မဲဆန္ဒနယ်ခွဲပြိုင်ရန် ဒေသခံနိုင်ငံရေးပါတီနှစ်ခု မဟာမိတ်ဖွဲ့ခဲ့ကြသည့်အပြင် ပို၍အင်အားကောင်းစေရန် မဲဆွယ်စည်းရုံးရေးလှုပ်ရှားမှုများကိုလည်း အတူတကွဆောင်ရွက်ခဲ့ကြသည်။ ရွေးကောက်ပွဲတွင် အသစ်စက်စက် ကယားအခြေစိုက် KySDP ပါတီက ပြည်ထောင်စုအဆင့် ၅ နေရာနှင့် ပြည်နယ်လွှတ်တော် ၃ နေရာအထိ အနိုင်ရရှိခဲ့သည်။
ကယားနိုင်ငံရေးပါတီနှစ်ခုကို ပေါင်းစည်းထားသည့် ပြည်နယ်အခြေစိုက် KySDP ပါတီသည် ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲတွင် ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းအထိ အနိုင်ရရန် မျှော်မှန်းထားခဲ့ကြောင်း ပါတီအထွေထွေအတွင်းရေးမှူး ခူးသဲရယ်က Myanmar Now ကို ပြောသည်။
ပြည်နယ်အခြေစိုက် KySDP ပါတီအနေဖြင့် မျှော်မှန်းသလောက် အနိုင်မရခဲ့ခြင်းမှာ ရွေးကောက်ပွဲမတိုင်မီကာလက တပ်မတော်ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်ကို နိုင်ငံရေးပါတီ ၃၄ ခု သွားရောက်တွေ့ဆုံခဲ့ရာတွင် ပါဝင်ခဲ့ခြင်းသည်လည်း အကြောင်းတစ်ခုဖြစ်နေပြီး ထိုအချက်က ပြိုင်ဘက်ပါတီများ၏ ထိုးနှက်စရာ အခွင့်ကောင်းတစ်ခုဖြစ်ခဲ့သည်ဟု ခူးသဲရယ်က ဆိုသည်။
“ဒီအတွက်လည်း ကျွန်တော်တို့ တော်တော်လိုက်ရှင်းရတာပေါ့နော်။ ကျွန်တော်တို့ အနိုင်ရလဒ် ကျဆင်းနေတဲ့ဟာတွေ ဒီကိစ္စကြောင့်လည်း ပါတယ်ပေါ့နော်” ဟု ၎င်းက ပြောသည်။
တပ်မတော်ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်ကို တွေ့ဆုံရာတွင် ပါဝင်ခဲ့ခြင်းမှာ ပါတီ၏သဘောထားဆုံးဖြတ်ချက် မပါဘဲ ပါတီဥက္ကဋ္ဌ တစ်ဦးတည်း၏သဘောထားသာဖြစ်ကြောင်းလည်း KySDP ပါတီ ထိုတွေ့ဆုံပွဲအပြီး နောက်တစ်ရက်တွင် ကြေညာချက်ထုတ်ပြန်ခဲ့ရသည်။
KySDP ၏ မဟာမိတ်အဖြစ် ဝင်ပြိုင်ခဲ့သော ကယန်းအမျိုးသားပါတီ (KNP) မှာမူ ကယားပြည်နယ်တွင် တစ်နေရာမှ အနိုင်မရခဲ့ပေ။ မဟာမိတ်ပါတီနှစ်ခု အတူတကွအောင်ပွဲခံရန် စိုင်းပြင်းထားသည့် ဒီးမော့ဆိုမြို့နယ်တွင် NLD က အနိုင်ရရှိခဲ့သည်။ ၎င်းတို့နှစ်ပါတီသည် ရှုံးနိမ့်ခဲ့သော်လည်း NLD ပြီးလျှင် ဒုတိယမဲအများဆုံး ရခဲ့ကြသည်။
ဒီးမော့ဆိုတွင် ပြည်နယ်အခြေစိုက်ပါတီများ ရှုံးခဲ့ရသည့်အကြောင်းရင်းတစ်ခုမှာ ဒေသခံလူထုက နိုင်ငံရေးအရ ပြည့်ပြည့်ဝဝနားလည်ခြင်း မရှိသေးဘဲ မဲဆွယ်စည်းရုံးရာ၌ ‘ဖက်ဒရယ်’ ဟူသော ဝေါဟာရကိုပင် ခက်ခက်ခဲခဲရှင်းပြခဲ့ရသည်ဟု KNP ပါတီဥက္ကဋ္ဌ ခွန်းဘီထူးက ပြောသည်။
“လူထုတွေရဲ့ နိုင်ငံရေးကို ရေချိန်နိမ့်တယ်လို့တော့ ကျွန်တော်တို့ ပြောလို့မရဘူးပေါ့။ သူတို့ကိုယ်တိုင်က သူတို့ဆုံးဖြတ်ပြီးသားအရာဖြစ်တဲ့အတွက် ရလဒ်ကိုလက်ခံတဲ့ အနေအထားမျိုးဖြစ်တယ်။ ၂၀၁၅ နဲ့ နှိုင်းယှဉ်ရင် ကျွန်တော်တို့ အများကြီး တိုးတက်လာတယ်ပေါ့နော်။ လူထုထောက်ခံမှု ပြတ်ပြတ်သားသားရှိတဲ့ နယ်မြေတွေက သိသာသွားတယ်” ဟု ၎င်းက ဆိုသည်။
ကယားပြည်နယ်သည် အရွယ်အစားသေးငယ်သော်လည်း နိုင်ငံရေးအရ အရောင်အသွေးစုံလင်သည်ဟု ဆိုနိုင်သည်။ အာဏာရ NLD ပါတီသည်ပင်လျှင် တစ်နိုင်ငံလုံးအတိုင်းအတာဖြင့် တောင်ပြိုကမ်းပြို အနိုင်ရခဲ့သော်လည်း မြို့နယ် ၇ ခုသာ ရှိသည့် ကယားပြည်နယ်တွင် ၃ မြို့နယ်၌ တစ်နေရာမျှ အနိုင်မရခဲ့ပေ။
NLD ရှုံးနိမ့်ခဲ့သော ဖရူဆိုမြို့နယ်တွင် ကရင်နီတပ်မတော် (KNPP) က မလျော်ဩဇာသုံးပြီး ဒေသခံ KySDP ပါတီကို မဖြစ်မနေ မဲထည့်ခိုင်းများရှိခဲ့သည်ဟု NLD ပါတီ ပြည်နယ်ဥက္ကဋ္ဌ စွပ်စွဲထားပြီး KNPP မြို့နယ်အဆင့်တာဝန်ရှိသူများက ကျေးရွာများတွင် လက်နက်အင်အားဖြင့် KySDP ကို မဲထည့်ရန်ပြောသဖြင့် ကျေးရွာတချို့တွင် NLD ကို မဲမပေးရဲတော့ဟု ဆိုသည်။
“အဲ့အပိုင်းမှာတော့ ရိုးသားစွာယှဉ်ပြိုင်တာ မဟုတ်တာကိုတော့ စိတ်ထဲမှာ သိပ်ဘဝင်မကျဘူးပေါ့” ဟု ကယားပြည်နယ် NLD ပါတီဥက္ကဋ္ဌ ဦးသောင်းဌေးက ဆိုသည်။
ဦးသောင်းဌေး၏ စွပ်စွဲချက်နှင့် ပတ်သက်၍ KySDP ပါတီ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူး ခူးသဲရယ်က “ဒီပြည်နယ်မှာ တိုင်းရင်းသားတွေ အနိုင်ရရှိပြီးတော့မှ ကိုယ့်လူနဲ့ကိုယ် အုပ်ချုပ်တဲ့ပုံစံမျိုး ဖြစ်စေချင်တဲ့သဘောနဲ့ပဲ သူကတော့ ဝိုင်းကူညီတဲ့ သဘောပါပဲ။ ကျွန်တော်တို့ KySDP နဲ့ KNPP ကြားမှာ အပေးအယူ ဘာမှမရှိဘူးပေါ့နော်” ဟု ဆိုသည်။ KNPP သည် ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲတွင် NLD ကို ဝန်းရံခဲ့သည်။
ဖရူဆိုနှင့် ရှားတောတွင် KySDP အနိုင်ရခဲ့ခြင်းမှာ အဆိုပါ မြို့နယ်များသည် အခြားမြို့နယ်များကဲ့သို့ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးမစုံလင်ဘဲ ဌာနေတိုင်းရင်းသားများသာ အဓိကနေထိုင်ကြသောကြောင့်ဟု ခူးသဲရယ်က ပြောသည်။
KNPP သည် ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် ပြည်နယ်အဆင့် အပစ်အခတ်ရပ်စဲထားသော်လည်း တစ်နိုင်ငံလုံးပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်မှုရပ်စဲရေး သဘောတူစာချုပ် (NCA) တွင် ပါဝင်လက်မှတ်ရေးထိုးထားခြင်း မရှိသေးသော တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင် အဖွဲ့တစ်ခုဖြစ် သည်။
ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီပြည်ထောင်စု တည်ဆောက်ရေးအတွက် တိုင်းရင်းသားပါတီများနှင့် နိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက်ချင်းတူသည်ဖြစ်ရာ ပြည်နယ်အခြေစိုက်ပါတီကို အားပေးသွားမည်ဟု KNPP အထွေထွေအတွင်းရေးမှူး ဦးရွှေမျိုးသန့်က ရွေးကောက်ပွဲမကျင်းပမီ လပိုင်းအလို Myanmar Now နှင့် တွေ့ဆုံစဉ်က ပြောကြားခဲ့ဖူးသည်။
“ပြည်မပါတီကြီးကို ကြိုက်နှစ်သက်တယ်ဆိုရင်တောင်မှ ပြည်မပါတီကို ပေးတဲ့နေရာတွေမှာ ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်ကို စဉ်းစားပြီးတော့၊ ပြည်နယ်ကို စဉ်းစားတဲ့နေရာမှာ ပြည်နယ်ဒေသခံပါတီကို စဉ်းစားပြီးတော့မှ မဲပေးကြဖို့၊ ပြည်နယ်အရေးသာမက စစ်မှန်တဲ့ ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုတည်ဆောက်ရေးပါ အထောက်အကူပြုမှာ ဖြစ်ပါတယ်” ဟု ၎င်းက ဆိုသည်။
တပ်နောက်ခံ ပြည်ခိုင်ဖြိုးပါတီက ယခုရွေးကောက်ပွဲတွင် ကယားပြည်နယ်၌ ၃ နေရာအထိ အနိုင်ရရှိခဲ့သည်။ ပြည်ခိုင်ဖြိုးအနိုင်ရခဲ့သော နေရာများအနက် တပ်ရင်းတပ်ဖွဲ့များအခြေစိုက်ရာ ဘောလခဲမြို့နယ်ဖြစ်ပြီး ထိုမဲဆန္ဒနယ်တွင် သမ္မတရုံးဝန်ကြီးဟောင်း ဦးစိုးသိန်းက ၂၀၁၅ နည်းတူ ဆက်လက်အောင်ပွဲခံခဲ့သည်။
ပြည်ခိုင်ဖြိုးအနိုင်ရခဲ့သော နေရာများတွင် တပ်မဲများနှင့် ဦးစိုးသိန်း၏ ငွေကြေးအမြောက်အမြားသုံးစွဲနိုင်မှုကြောင့် ပြည်ခိုင်ဖြိုးပါတီအနိုင်ရခဲ့ခြင်းဖြစ်ကြောင်း ထောက်ပြမှုများလည်း ရှိနေသည်။ “ဦးစိုးသိန်းရဲ့ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှု တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအနေနဲ့ ပြည်ခိုင်ဖြိုးကိုပဲ ထည့်ကြတယ်လို့ပဲ ကျွန်တော်မြင်တယ်” ဟု ဘောလခဲတွင် ဝင်ပြိုင်ပြီး ရှုံးနိမ့်ခဲ့သူ NLD ကိုယ်စားလှယ်လောင်း စိုင်းလင်းလင်းဦးက ဆိုသည်။
ထိုသို့သော ထင်မြင်ချက်များနှင့်ပတ်သက်၍ ကယားပြည်နယ် ပြည်ခိုင်ဖြိုးပါတီ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ ဦးမော်ရယ်က “တပ်မဲက သူပေးချင်ရာပေးမှာပဲ။ ပြည်ခိုင်ဖြိုးကို ပေးရမယ်လို့ စာချုပ်ချုပ်ထားတာလည်း မရှိပါဘူး” ဟု ဆိုပြီး ဆက်လက်၍ ဦးစိုးသိန်း၏ ပတ်သက်၍လည်း “ဦးစိုးသိန်းက သူရတဲ့လစာကို မယူဘဲနဲ့ ဘောလခဲမြို့နယ်အတွက် ပြန်လှူတယ်လို့ ကျွန်တော်တို့ကြားတယ်” ဟု ဆိုသည်။
တစ်ဖက်နှင့်တစ်ဖက် ထိုသို့စွပ်စွဲပြောဆိုမှုများရှိနေသော်လည်း ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုနောက်ကျပြီး ကျေးလက်နေလူဦးရေများသည့် ဘောလခဲမြို့နယ်သည် ပြည်နယ်အတွင်း ဆန္ဒမဲပေးသူရာခိုင်နှုန်း အများဆုံးဖြစ်နေသည်။ ဘောလခဲမြို့နယ်တွင် လွှတ်တော်နေရာအလိုက် အနည်းဆုံး ၈၄ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၉၁ ရာခိုင်နှုန်းအထိ လာရောက်မဲပေးခဲ့ကြောင်း ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်၏ အချက်အလက်များအရ သိရသည်။
ရွေးကောက်ပွဲမတိုင်မီကပင် ရှိခဲ့သော ကယားပြည်နယ်မှ နိုင်ငံရေးအင်အားစုများ၏ အခြေအနေဖြစ်မှုသည် ရွေးကောက်ပွဲအပြီး အစိုးရဖွဲ့ချိန်နှင့် လွှတ်တော်နိုင်ငံရေးအထိ အရှိန်ကောင်းမည့် အလားအလာရှိနေသည်။
ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပပြီး လေးရက်အကြာတွင် NLD ပါတီက ဒီမိုကရေစီဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုပေါ်ထွန်းရေး အတူတကွ ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်ရန် တိုင်းရင်းသားပါတီ ၄၈ ခုထံ စာဖြင့် ကမ်းလှမ်းခဲ့သည်။ ‘နောင်အနာဂတ် မြန်မာနိုင်ငံအတွက် ရှေးရှုရမည့် ပြည်ထောင်စုအရေးကိစ္စ’ ဟူသော ခေါင်းစဉ်ဖြင့် အာဏာရပါတီ၏ ထိုဖိတ်ခေါ်စာအပေါ် တိုင်းရင်းသားပါတီများက သတိဖြင့် တုံ့ပြန်ခဲ့ကြသည်။
“ကြေညာချက်က ရုတ်တရက်ကြည့်လိုက်ရင် ကောင်းသယောင်ယောင်ရှိပေမယ့် အနှစ်သာရအားဖြင့် ဘာမှမပါဘူးလို့ပဲ မှတ်ယူတယ်” ကယန်းအမျိုးသားပါတီဥက္ကဋ္ဌ ခွန်းဘီထူးက ဆိုသည်။
၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲအလွန် NLD နှင့် တိုင်းရင်းသားပါတီများ မဟာမိတ် ဖြစ်နိုင်၊ မဖြစ်နိုင်ဆိုသည်မှာ NLD ၏ လက်တွေ့လုပ်ဆောင်ချက်ပေါ်တွင်သာ မူတည်ကြောင်းလည်း ၎င်းက ဆိုသည်။
အမတ်ဦးရေ ၂၀ သာရှိသည့် ကယားပြည်နယ်လွှတ်တော်တွင် ၃ နေရာရရှိထားသည့် KySDP သည် ပထမဦးစားပေးအနေဖြင့် လွှတ်တော်ကိုသာ အဓိကအားပြုသွားရန် စဉ်းစားထားပြီး ဒုတိယအနေဖြင့် လိုအပ်ပါက အစိုးရအဖွဲ့တွင် ပါဝင်မည်ဟု ပါတီအထွေထွေအတွင်းရေးမှူး ခူးသဲရယ်က ဆိုသည်။
KySDP အနေဖြင့် ပြည်နယ်လွှတ်တော်တွင် ဥက္ကဋ္ဌ သို့မဟုတ် ဒုဥက္ကဋ္ဌနေရာများ ရရှိရန် NLD နှင့် ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းလိုပြီး အစိုးရအဖွဲ့က ပါတီတစ်ခု၊ လွှတ်တော်ဘက်က အခြားပါတီတစ်ခုဖြစ်မှသာ အပြန်အလှန်ထိန်းကျောင်းရာတွင် ထိရောက်နိုင်မည်ဖြစ်ကြောင်းလည်း ၎င်းက ပြောသည်။
“ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ပေါ်လစီကတော့ ဒီမိုကရက်တစ်အင်အားစုနဲ့ ပေါင်းဖို့များပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီအချိန်မှာကတော့ ပြောဖို့ စောသေးတယ်ပေါ့နော်။ တကယ်လို့ မဖြစ်မနေ တစ်ဖွဲ့ဖွဲ့နဲ့ ပေါင်းမယ်ဆိုရင်တော့ NLD ပဲရှိပါတယ်” ဟု ခူးသဲရယ်က ဆိုသည်။